Trong kỷ nguyên số, cùng với AI, sự bùng nổ của IoT và Blockchain mở ra kỷ nguyên kết nối và bước tiến lớn trong công nghệ. Nhưng cũng chính vì thế, các cuộc tấn công mạng lợi dụng AI để tự động hóa quy trình, đánh lừa hệ thống bảo mật và khai thác lỗ hổng với tốc độ chưa từng có. Trong bối cảnh đó, ngành An ninh mạng (cybersecurity) không chỉ là “tấm khiên” phòng thủ, mà còn giữ gìn sự ổn định số, chủ động giám sát, ứng phó và bảo vệ dữ liệu của cá nhân, doanh nghiệp và quốc gia.
Công nghệ phát triển nhanh đặt ra bài toán về An ninh mạng
An ninh mạng toàn cầu và Việt Nam đối mặt nhiều thách thức nghiêm trọng: ransomware, lừa đảo deepfake, tấn công chuỗi cung ứng và rò rỉ dữ liệu cá nhân.
Trên thế giới, theo dự báo từ Cybersecurity Ventures, thiệt hại do tội phạm mạng gây ra trong năm 2025 có thể chạm ngưỡng 10.500 tỷ USD – tương đương GDP của nền kinh tế lớn thứ ba toàn cầu. AI đang bị khai thác để tăng cường quy mô, tốc độ và mức độ tinh vi của các cuộc tấn công mạng, từ lừa đảo bằng deepfake đến phần mềm độc hại khó phát hiện.
Tại Việt Nam, theo Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA), năm 2024 ghi nhận tới 659.000 vụ tấn công mạng, ảnh hưởng đến khoảng 46,15% cơ quan, doanh nghiệp trên cả nước. Báo cáo của Viettel Cyber Security cũng chỉ ra rằng có tới 14,5 triệu tài khoản bị rò rỉ, chiếm khoảng 12% tổng số vụ vi phạm dữ liệu toàn cầu.
Trong 2 năm vừa qua, nhiều tổ chức lớn như sàn chứng khoán VNDirect, bảo hiểm PTI hay PVOIL bị tấn công vào máy chủ, gây gián đoạn hoạt động và rò rỉ thông tin nhạy cảm. Các chiêu trò lừa đảo qua Facebook, tin nhắn giả mạo tiếp tục gia tăng, nhắm vào người dùng thiếu cảnh giác. Mới đây nhất, người dùng ChatGPT trên thế giới hoang mang lo lắng khi hàng ngàn nội dung cuộc trò chuyện giữa người dùng và ChatGPT đã bị rò rỉ trên Google và các công cụ tìm kiếm Internet, trong đó có nhiều thông tin nhạy cảm
Những hiện trạng này cho thấy không ai, ngành nghề hay lĩnh vực nào nằm ngoài các cuộc tấn công, hiện thực đáng báo động cho thấy nhu cầu cấp thiết về nguồn nhân lực an ninh mạng chất lượng cao – những người có đủ năng lực để bảo vệ hệ thống, dữ liệu và niềm tin trong kỷ nguyên số.
Ngành an ninh mạng là gì?
An ninh mạng (Cybersecurity) là sự bảo đảm hoạt động trên không gian mạng không gây hại đến an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. (Theo khoản 1 Điều 2 Luật An ninh mạng 2018)
An ninh mạng tập hợp các biện pháp, công nghệ, quy trình và chính sách được thiết kế để bảo vệ hệ thống thông tin, mạng máy tính, thiết bị và dữ liệu khỏi các mối đe dọa như truy cập trái phép, tấn công mạng, phá hoại, đánh cắp hoặc rò rỉ dữ liệu.
Mục tiêu chính của an ninh mạng là đảm bảo ba yếu tố cốt lõi: tính bảo mật (Confidentiality), tính toàn vẹn (Integrity) và tính sẵn sàng (Availability) của thông tin và hạ tầng số, hay còn gọi là CIA triad. Để đạt được mục tiêu đó, phạm vi của an ninh mạng rất rộng lớn, bao gồm việc bảo vệ từ phần cứng, phần mềm, mạng, dữ liệu, cho đến con người và các quy trình vận hành.
Để hoàn thành nhiệm vụ này, các chuyên gia an ninh mạng thường sử dụng nhiều cách tiếp cận. Họ triển khai các công nghệ phòng thủ, thực hiện giám sát liên tục, đánh giá rủi ro và xây dựng các kế hoạch ứng phó sự cố để giảm thiểu tối đa tác động của các mối đe dọa.
Trong bối cảnh hơn 56% doanh nghiệp Việt Nam đang thiếu nhân sự chuyên trách An ninh mạng, và hệ thống phòng vệ công nghệ chưa được đầu tư đầy đủ, ngành này trở thành “mảnh đất vàng” cho thế hệ kỹ sư tương lai. Các chuyên gia dự báo, chỉ trong 3 năm tới, Việt Nam sẽ thiếu tới 700.000 nhân lực an ninh mạng, mở ra cơ hội lớn cho những bạn trẻ sẵn sàng đón đầu xu thế và trang bị năng lực bảo vệ không gian số quốc gia.
Chuyên gia An ninh mạng cần sở hữu kỹ năng gì?
Để thành công trong vai trò này, một chuyên gia an ninh mạng cần phải kết hợp nhuần nhuyễn giữa kiến thức kỹ thuật, tư duy phân tích và các kỹ năng mềm.
Trước hết, nhóm Kỹ năng kỹ thuật (Technical Skills) là nền tảng cốt lõi không thể thiếu. Chuyên gia phải nắm vững kiến thức về mạng máy tính và hệ điều hành, biết cách quản trị và bảo mật hệ thống, hiểu rõ về mã hóa, an toàn dữ liệu, cũng như có khả năng kiểm thử, đánh giá an ninh. Đồng thời, họ cần thành thạo việc giám sát và phản ứng sự cố, cùng với kỹ năng lập trình để tự động hóa các tác vụ bảo mật.
Bên cạnh đó, Kỹ năng phân tích và tư duy (Analytical & Problem-Solving Skills) đóng vai trò quan trọng trong việc nhận diện và giải quyết các mối đe dọa. Các chuyên gia cần có khả năng phân tích rủi ro, lỗ hổng bảo mật và đặc biệt là tư duy phản biện (Critical Thinking) để nhận diện những cuộc tấn công tinh vi. Khi có sự cố xảy ra, kỹ năng điều tra và xử lý vấn đề là yếu tố quyết định để khôi phục hệ thống một cách nhanh chóng.
Cuối cùng, các chuyên gia an ninh mạng cấp cao thường trang bị thêm Kỹ năng nâng cao (Advanced Skills). Đây là những kỹ năng chuyên sâu như phân tích mã độc (Malware Analysis), ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI/ML) trong việc phát hiện tấn công, bảo mật điện toán đám mây (Cloud Security & DevSecOps) trên các nền tảng như AWS, Azure, GCP, hay các kỹ thuật Phân tích ngược (Reverse Engineering) và Săn lùng mối đe dọa (Threat Hunting).
Cơ hội nghề nghiệp khi tốt nghiệp ngành An ninh mạng
Các chuyên gia An ninh mạng không chỉ giúp bảo vệ thông tin cá nhân và tài sản của cá nhân, doanh nghiệp mà còn đóng góp vào việc bảo vệ an ninh quốc gia và an toàn thông tin toàn cầu. Khi theo đuổi ngành này, bạn sẽ được trang bị để đảm nhận những vai trò vô cùng quan trọng:
Chuyên gia Phân tích Mã độc (Malware Analyst): Phân tích các phần mềm độc hại, tìm hiểu cách thức hoạt động của chúng để xây dựng biện pháp phòng chống.
Chuyên gia Kiểm thử Xâm nhập (Penetration Tester): Đóng vai một hacker “mũ trắng” để tìm kiếm và khai thác các lỗ hổng bảo mật của hệ thống, giúp doanh nghiệp vá lỗi kịp thời.
Chuyên gia Ứng phó Sự cố (Incident Responder): Phản ứng nhanh chóng khi một cuộc tấn công xảy ra, cô lập, khắc phục sự cố và phục hồi hệ thống.
Kiến trúc sư Bảo mật (Security Architect): Thiết kế và xây dựng một hệ thống an ninh mạng vững chắc cho toàn bộ tổ chức.
Để thành công trong các vai trò này, bạn cần trang bị: kiến thức chuyên sâu về mạng máy tính và lập trình, khả năng tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề và một đạo đức nghề nghiệp vững vàng.
Finland Metropolia Vietnam – Cánh cửa cho chuyên gia An ninh mạng toàn cầu
Với sứ mệnh đào tạo thế hệ “người bảo vệ” cho tương lai số, Finland Metropolia Vietnam – chương trình hợp tác đào tạo quốc tế giữa Đại học Metropolia – đại học ứng dụng lớn nhất Phần Lan và Trường Đại học FPT mang đến chương trình đào tạo Ngành Công nghệ thông tin thông minh, tập trung vào các công nghệ đang dẫn dắt làn sóng chuyển đổi số trên toàn cầu như: Trí tuệ Nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), Dữ liệu lớn (Big Data), Điện toán đám mây (Cloud Computing) và An ninh mạng (Cybersecurity). Chương trình được liên kết và chuyển giao trực tiếp từ quốc gia nổi tiếng với nền giáo dục tiên tiến và sự đổi mới công nghệ hàng đầu.
Chương trình đào tạo tại Metropolia Vietnam được thiết kế khoa học, đi từ nền tảng đến chuyên sâu. Các môn học liên quan đến An ninh mạng tiêu biểu bao gồm:
- Môn học nền tảng Switched Networks and Routing: Cung cấp kiến thức nền tảng về cấu trúc và cách thức hoạt động của các mạng máy tính, làm cơ sở để xây dựng hệ thống an toàn.
- Môn học chuyên sâu về An ninh mạng:
Ethical Hacking: Giúp sinh viên hiểu về các kỹ thuật tấn công và khai thác lỗ hổng bảo mật, từ đó học cách phòng thủ và xây dựng các biện pháp bảo mật hiệu quả.
Secure Enterprise Networks: Tập trung vào việc bảo vệ các hệ thống mạng của doanh nghiệp bằng các phương pháp mã hóa, tường lửa và các chính sách an toàn.
Cybersecurity Operations: Dạy cách vận hành, giám sát và ứng phó với các sự cố an ninh mạng trong một môi trường thực tế.
Practical Cybersecurity: Môn học thực hành giúp sinh viên áp dụng các kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề bảo mật thực tiễn.
Chương trình nổi bật với nhiều điểm khác biệt, một trong số đó là phương pháp Học tập qua dự án thực tế: Project by learning. Sinh viên không chỉ học lý thuyết mà còn được tham gia các dự án thực chiến ngay từ năm đầu tiên. Bạn sẽ được đối mặt với các kịch bản tấn công và phòng thủ thực tế, từ đó rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề và làm việc nhóm.
Để đảm bảo chất lượng, đội ngũ Giảng viên chuyên gia với kinh nghiệm thực chiến trong ngành sẽ truyền đạt kiến thức luôn cập nhật và phù hợp với nhu cầu thị trường.
Chương trình còn được trang bị Cơ sở vật chất hiện đại. Sinh viên được thực hành tại các phòng Lab chuyên dụng, sử dụng các công cụ và nền tảng công nghệ tiên tiến nhất.
Không chỉ vậy, chương trình còn mở ra cơ hội quốc tế. Sinh viên có thể chuyển tiếp sang Phần Lan, thực tập trong các công ty công nghệ hàng đầu thuộc hệ sinh thái FPT và Metropolia Phần Lan, giúp bạn mở rộng tầm nhìn toàn cầu và xây dựng mạng lưới quan hệ quốc tế.
